افزايش مصرف بی رويه کود های شيميايی واثرات منفی
کاربرد اين نوع کودها بر محيط زيست وسلامت موجودات زنده
وبه ويژه انسان ها ، نياز به جايگزينی کودهای
بيولوژيک را به يک "الزام" ونه يک "انتخاب" تبديل
کرده است .می توان گفت که کود ورمی کمپوست به دلايل
متعدد با ارزش ترين کود آلی محسوب ودرجايگاه برتری
قرار دارد.اين کود به وسيله نوعی کرم خاکی به نام
که در زبان فارسی به کرم Eisenia foetida آيزنيا فوتيدا
قرمز خاکی ،حلقوی بارانی ودر سطح جهانی به کرم قرمز
کاليفرنيايی ودر بين مردم به کرم آشغال خوار معروف
است ،توليد می شود رنگ آن قهوه ای مايل به قرمز وبه
اندازه کوچک تر از کرم های خاکی معمولی می
باشد.ازويژگی های آن به توليد مثل هفتگی با برخورداری
از ٧٠ در صد پروتئين می توان اشاره کردکه درمقايسه با
٢٢ در صد پروتئين گوشت قرمز بيشتر از سه برابراست. چربی
امگا ٣ در آن بسيار زياد است. اين کرم از لحاظ
برخورداری از مواد غذايی ودفع ماده باارزش منحصر به
فرد است .کرم مذکوربا استفاده از دستگاه گوارش خود
ضايعات محصولات کشاورزی نظير کود های دامی ،بقايای
گياهی وزباله ها(غير از شيشه ،پلاستيک ،فلزات
،تخته،گوشت خام وچربی) را به ورمی کمپوست تبديل می
٢
کند. توليد اين کود با ارزش ،دريچه مطمئنی را برامکان
توليد محصولات سالم وارگانيک گشوده است. در کشورهای
کانادا، آمريکا و اروپا سطل های مخصوص زباله طراحی شده
است که زباله را در مراکز توليد زباله ( منازل،
ادارات، مدارس و پادگان ها و ...) به کود تبديل می
کنند و کود توليدی را پس از جمع آوری در باغچه های همان
واحدها مورد استفاده قرار می دهند و يا به فروش می
رسانند. کشور ايران ساليانه ظرفيت توليد بيشتر از ١٤
ميليون تن کود آلی ورمی کمپوست را داراست. ميزان
توليد اين کود در کشورايسلند سالانه بيش از يک ميليون
تن است ودر کشور هندوستان نيز بيش از ٢٠٠ هزار نفر از
کشاورزان در اين بخش فعال هستند.
ويژگی های ورمی کمپوست:
محصولات اين کرم، کودی بنام ورمی کمپوست است که باتوجه
به دارا بودن خواص زير قابليت استفاده بسيار بالايی را
در کشاورزی دارد:
١- بی بو است
٢- مانع از انتقال تخم علف های هرز به مزارع می شود.
٣- استفاده از اين نوع کود، کيفيت محصولات کشاورزی را
نسبت به کود شيميايی درحدود ٥٠ درصد و کميت
٢٠ درصد - (عملکرد در واحد سطح) را در حدود ٧٠
افزايش می دهد.در ضمن استفاده از اين کود، يکی از
شرايط اصلی توليد محصولات ارگانيک است.
٤- از آنجايی که فاقد مشکلات مربوط به باقيمانده کود
های شميايی در مواد غذايی است،بنا براين شاخص مهمی
درسنجش سلامت غذايی آحاد جامعه محسوب می شود.
٣
٥- به دليل برخورداری از خاصيت اسفنجی، کود توليد
شده علاوه بر نگهداشت و آزادسازی تدريجی آب موجود،
ضمن مقابله با کمبود آب در شريط خشکسالی، موجب
باروری و حاصلخيزی اراضی شور، کوهپايه ها و
غيرقابل کشت نيز می شود.
شرايط محيطی مطلوب برای توليد ورمی
کمپوست:
١- رطوبت ٦٠ تا ٦٥ در صد.
٢- دما ٢٠ تا ٢٥ درجه سانتی گراد .
٦تا ٧ /٥PH -٣
شرايط پرورش:
کرم ها هرمافروديت يا دو جنسی هستند که برای تکثير
لازم است دو کرم با هم جفت گيری کرده وهر دو کرم بارور
شوند .تخم ها به رنگ زرد کهربايی بوده ودر داخل آن ها
٣ تا ٧نوزاد لارو وجود دارد.زمان لازم برای بلوغ کرم ها
٦٠ تا ٩٠ روز می باشد. بنابراين افزايش تعداد کرم ها
در هر نسل تا حدودی به صورت تصاعد هندسی خواهد بود
.وزن هر کرم بالغ بر ٤/ تا ١گرم ودر هر کيلو گرم حدود
١٠٠٠ تا ٢٥٠٠ نخ کرم وجود دارد .يک نسل اين کرم (از تخم
تا تخم )در دمای ٢٥ درجه سانتی گراددر حدود سه ماه است
.عمر کرم ها بين يک تا دو سال متغيراست.
ورمی کمپوست می تواند در تمام طول سال تهيه شود. در
تابستان در فضای باز ودر زمستان در محيط بسته صورت می
گيرد.
٤
می توان از جعبه های چوبی ، پلاستيکی وفلزی در ابعاد
٤٠ با ايجاد سوراخ هايی با اندازه مناسب در کف *٦٠*٣٥
وديواره های آن برای انجام زهکشی استفاده کرد.
بستر تغذيه کرم ها عبات ازکود دامی نيمه پوسيده ،کاه و
کلش غلات وزايدات وبقايای گياهی است.
رطوبت بستر تغذيه کرم ها بايدحدود ٧٠ در صدوزنی باشد
ph وهوا دهی ،تغذيه ،جلوگيری از سفت شدن بسترونگهداری
٦تا ٧از نکات مهم می شوند.هر کرم در هر روز / آن در حد ٥
در حدودوزن بدن خود تغذيه می کند. ضريب تبديل کود يا
ضايعات به ورمی کمپوست معادل ٧٠ در صد برآورد می شود.
مناسب ترين روش ايجاد کارگاه توليد :
از ميان روش های مختلف توليد ورمی کمپوست ،روش پشته ای
،ساده ترين روشی است که به شرح زير توضيح داده می
شود:
الف-انتخاب يک زمين مسطح که سطح آن سيمان يا آسفالت
شده باشد.
ب-با توجه به اين که کرم ها از بارندگی ونور آفتاب
گريزان هستند،بنا براين ايجاد يک سقف ويا سايه بان
برای محوطه ضروری است.
ج-برروی سطح آماده شده ، به ايجاد پشته ای از کودگاوی
نيمه پوسيده و يا ضايعات کشاورزی با عرض ٨٠ سانتيمتر
وارتفاع ٥٠ سانتيمتر وطول دلخواه مبادرت می شود.نگهداری
کرم ها در درون پشته ها به دو منظور انجام می گيرد:
١-افزايش جمعيت کرم ها.
٢- توليد کود آلی (ورمی کمپوست).
جمعيت مطلوب کرم های درون پشته برای توليد ورمی کمپوست
حدود ٢٥ در صد وزن پشته است که در اين حالت زمان لازم
٥
برای توليد کود آلی در دمای ٢٥ درجه سانتی گراد در
١تا ٢ ماه خواهد بود. می توان در آغاز کار با / حدود ٥
حجم کمتری از ماده اوليه شروع وبه تدريج نسبت به
افزايش آن اقدام کرد.
د-پس از ايجاد پشته ، آبياری پشته ها تا خروج شيرابه
از آن تداوم می يابد.
ه- در طول بالا ترين قسمت پشته شياری به عمق ١٥
سانتيمتر ايجاد می کنند، کرم هارا در داخل آن ودر طول
پشته می ريزند و سپس کود رابر روی آن برمی گردانند.
و- در طول فعاليت کرم ها ،هر روز به اندازه آبياری ﭼﻤن
،برروی پشته هاآب پاشی می کنندتا رطوبت مطلوب آن ها
حفظ گردد.
ز- پس از مدتی که مواد بستر تبديل به ورمی کمپوست
گرديد، به جدا سازی کرم ها از پشته اقدام می شود. به
منظور نيل به هدف از غربال استفاده می کنند ويا يک
ماهيچه از کود نيمه پوسيده ويا ضايعات کشاورزی را در
کنار پشته قبلی که فاقد مواد غذايی لازم برای تغذيه
کرم هاست،ايجاد می نمايند.در اين صورت کرم ها از پشته
های قديمی به اين ماهيچه ها مهاجرت می کنند. پس از
مهاجرت،به ايجاد پشته های جديد و انتقال جمعيت کرم ها
به اين پشته هامبادرت می ورزند. به طور کلی سه نکته
اساسی رادر توليد ورمی کمپوست بايستی مد نظر قرار
داد:
١- آبياری پشته بايد روزانه وبه طور منظم انجام گيرد.
٢-از کود دامی تازه نبايد استفاده کرد(استفاده از کود
مرغی حد اکثر به ميزان بيست در صد توصيه می شود).
٦
٣-کرم ها از نور آفتاب وبارندگی گريزان بنا براين آن
هارا بايد از گزند اين دو عامل محافظت کرد.
توجيه اقتصادی:
قيمت هر کيلوگرم کود ورمی کمپوست بسته بندی شده حدود
٣٥٠٠ ريال وقيمت هرکيلو گرم کرم زنده ٢٠٠ هزار ريال
است.در توليد مکانيزه قيمت تمام شده کود حدود ٢
هزارريال برآورد می شود. اين کود در کشاورزی ارگانيک
و کشت های گلخانه ای پاک ترين ومناسب ترين بستر محسوب
وبازدهی بيشتر محصولات کشاورزی می گردد. علاوه بر آن،
توليد از ارزش زيست محيطی بالايی برخورداراست. کود
توليد شده به علت بالا بودن نسبت کربن به ازت (حدود ١٥
برابر) فاقد بوی نا مطبوع و فعاليت حشرات مزاحم می
باشد. به طور کلی می توان گفت که علاوه بر مزايای
فراوان توليد اين محصول از نظر زيست محيطی،توسعه
کشاورزی پايدار وايجاد اشتعال ؛طرح از سود آوری بالايی
برخوردار بوده وتوجيه اقتصادی دارد.
نتيجه گيری:
با توجه به توليد مستمر کود دامی، ضايعات محصولات
کشاورزی و زباله های خانگی،بقايای گياهی وتبديل آن به
ورمی کمپوست، نه يک انتخاب بلکه يک ضرورت غير قابل
اجتناب است. توسعه کشاورزی پايدار، مقابله با خشکسالی
، جلوگيری از تخريب خاک، امکان توليد محصولات ارگانيک ،
ايجاد اشتغال پايدار و توليد ثروت از مزايای اجرای
اين طرح محسوب می شود.کسانی که اعتقاد قلبی به اين
اهداف دارند بايد با عشق و علاقه در زمينه فرهنگ سازی
و گسترش اين طرح عزم جدی مبذول و برای توليد سالانه
٧
حداقل يک ميليون تن ورمی کمپوست، کار امروز را به
فردا موکول نکنند. به اميد ياری حق تعالی......